۲-در مورد پلی اتیلن بندر امام نیز فشار و دمای فرآیند بالا و مصرف انرژی بسیار زیاد است و همچنین پایین بودن کیفیت محصول تولید شده باعث گردیده است که در خارج از ایران این فرآیند منسوخ اعلام شود.
۳-مثال دیگر واحد پلی اتیلن سبک خطی (LDPE) پتروشیمی اراک است. این واحد از شرکت بی بی خریداری شده است. با مقایسه جزییات فرآیندی این واحد با واحد مشابه به آن در خود کشور انگلیس، متوجه تفاوتهایی میشویم. به طول مثال، در واحد جداسازی کاتالیست از مواد اولیه در ایران حداقل ۳ روز طول میکشد تا این جداسازی انجام گیرد، ولی در واحد معادل آن در خارج از کشور کمتر از هشت ساعت طول میکشد که باعث پایین آوردن بهرهوری محصول و گرانتر شدن قیمت تمام شده محصول تولید میگردد.
۴- یکی دیگر از نکتههای ریزفرآیندی در پتروشیمی اراک این است که راکتور بستر سیال مورد استفاده در این واحد به خاطر انجام یک سری واکنشهایی که به شدت گرمازا هستند، نیاز به خنک کردن سریع و مؤثر مخلوط گازی دارد که در طراحی فرآیند در ایران از یک کولر آبی برای خنک کردن استفاده میشود.ولی در مشابههای فرآیند خارجی از کولر گازی استفاده میگردد، در نتیجه محصول با کیفیت بهتر تولید میگردد.
موارد این تفاوتها و ظریفکاریها در فرآیندهای تکنولوژی وارداتی به صورت موروثی و بعضاً موذیانه بسیار وجود دارد که اصطلاحاً میگوییم که این واحد رگهایش زده شده است و به ما فروخته شده است.
مشکل دیگر ظرفیت تولیدی این واحدهاست. به عنوان مثال، زمانی که پتروشیمی اراک شروع به تولید پلی اتیلن سبک خطی نمود، ظرفیت تولیدی آن حتی جوابگوی مصرف بازارهای داخلی ایران نبود و از آن تاریخ تا کنون در برنامه پتروشیمی تبریز و طرح توسعه بندر ماهشهر ظرفیتهای بیشتر به آن اضافه گردیده است.
مشکل دیگری که ما در ایران داریم، به دلایل سیاسی و تحریمهای اقتصادی است؛ مثلاً واحد تبدیل اتیلن بنزن به منومر در پتروشیمی تبریز که لیسانس آن از UOP آمریکا است، به دلیل تحریمهای اقتصادی کشور آمریکا بر علیه ایران، کاتالیست مورد نیاز این واحد از سایر کشورها تأمین میگردد، از کیفیت مناسب برخوردار نیست.
پیامدهای این نحوه کاربرد تکنولوژی عبارتند از:
پرداخت ارز برای خرید تکنولوژی از خارج کشور، واردات مواد مصرفی و کاتالیست مورد نیاز واحدها، تولید محصولات با کیفیت پایینتر در مقایسه با همان لیسانس در خارج از کشور. به طور کلی راه حلهایی برای حل مشکل کیفیت، در این محصولات صنعتی وجود دارند، مانند: بخشی از تکنولوژیهای موجود در صنایع ما قبل از انقلاب وارد شده است؛ این تکنولوژیها حتی در زمان وارد شدن به ایران نیز به روز نبوده است و مفهوم آن این است که این صنایع مرده هستند. البته بعضی از صنایع با کارهای مقطعی، خودشان را نجات دادهاند، ولی در بعضی موارد دیگر، به دلیل استخدامهای بیشتر از نیاز ظرفیت تولید و همچنین ارزبری به دلیل واردات مواد اولیه، محصولاتی تولید میکنند که توان رقابت با محصولات خارجی را به لحاظ کیفیت و قیمت ندارند.
ما باید مرکز تحقیقات و پژوهش ملی را به عنوان هسته اصلی ایجاد عامل درونزایی داشته باشیم که متشکل از محققان دانشگاهی، صنعتگران و مسئولان دولتی باشند؛ اینها حتی میتوانند از کشورهای دیگر مشاوره بگیرند، روند تکنولوژی را با سایر کشورها مقایسه کنند و از آنها الهام بگیرند.
در ایالات متحده بنیاد ملی علم، NASA و مؤسسه ملی سلامت (NIH) هسته تصمیمگیری در مورد آینده تکنولوژی کشور را در دست دارند. اینها تصمیمات کلان را میگیرند و بین تکنولوژیهای مختلف، مادر تکنولوژیها را انتخاب میکنند و با این کار زمینه تحقیقاتی محققین خود را تعیین میکنند.
برای دستیابی به تکنولوژی به چند طریق میتوان عمل کرد: یک روش آن که هم دانش فنی را خودمان تولید کنیم و هم اجرا و در واقع ساخت واحدهای صنعتی را خودمان انجام دهیم. روش دیگر این است که دانش فنی را از دیگری بخریم و مرحله اجرا و ساخت را خودمان بر عهده بگیریم.خرید تکنولوژی کاری کاملاً تخصصی است که به هوشیاری نیاز دارد. کشورهای خارجی بعضی مواقع برای فروش تکنولوژی، نمونه تست نشده تکنولوژی[۴۴] را به ما میفروشند. ما در هنگام کار با آن تکنولوژی متوجه اشکالات آن میشویم. در حقیقت، ما در مرحله آزمایشگاهی تکنولوژی قرار میگیریم و هزینه آزمایش آن تکنولوژی را میپردازیم. مثلاً تکنولوژی پتروشیمی تست نشده بوده است.یا مثلاً واحد PVC آبادان یک پایلوت تولید PVC بوده است. در فولاد نیز اتفاقات مشابهی افتاده است (ترابیانگجی، ۱۳۸۳).
روش دیگر این است که شرکتهای اروپایی و آمریکایی به صورت مشترک روی یک موضوع کار میکنند، اگر چنانچه منجر به اختراعی شد به صورت مشترک ثبت میشود. این روش بر مبنای تولید دانش فنی استوار است.در واقع منظور این است که بر بومی کردن باید تأکید کرد.
بومی کردن تکنولوژی، سالها است که مطرح است. این تفکر منجر به تولید دانش فنی و ارتقاء کیفیت محصولات تولید خواهد شد و در بسیاری از موارد، به طراحی فرآیندهای جدید یا طراحی کارخانجات به روش نوین منجر خواهد شد. یا به لحاظ مسائل ایمنی ممکن است در یک فرآیند تولید تغییراتی را به وجود آورد که فرآیند ما ایمنی بیشتری پ
برای دانلود فایل متن کامل پایان نامه به سایت 40y.ir مراجعه نمایید. |
یدا کند (ترابیانگجی، ۱۳۸۳).
۲-۱-۳۹ مقایسه توسعه تکنولوژی سابیک عربستان با صنایع پتروشیمی ایران
نزدیک به دو دهه است که عربستان سعودی برنامههای بلندپروازانهای را در صنعت پتروشیمی آغاز کرده است. در نتیجه این برنامهها، امروزه عربستان به یکی از کشورهای بزرگ تولیدکننده مواد پتروشیمی در جهان تبدیل شده است.
صنعت پتروشیمی در عربستان با همکاری شرکتهای آمریکایی، اروپایی و ژاپنی شکل گرفت. این کشور تکنولوژی و تجربه صنعتی شرکتهای خارجی را با منابع هیدروکربوری خود گره زده و موفق شده است صنعت گستردهای را شکل دهد.
آنها برای پیشتازی در بازار تولید، برنامههای مهمی برای توسعه تکنولوژی خود پیش گرفتهاند. این برنامهها عبارتند از:
۱-توسعه فعالیتهای تحقیق و توسعه تکنولوژی داخلی و ایجاد مراکز تحقیقاتی در کشورهای توسعه یافته؛ عربستان برای توسعه توان تکنولوژی خود اقدام به تأسیس مراکز “تحقیق و تکنولوژی” در این کشور نموده است. مرکز اصلی تحقیق و تکنولوژی سابیک در حومه ریاض قرار داد و قریب ۵۰ نفر دانشمند پژوهشگر و کادر فنی در آن مشغول کار هستند.این مرکز که به پیشرفتهترین ابزارهای تحقیقاتی و تجهیزات لازم مجهز است، در زمینه تولید آلفاالفینهای خطی به دستاوردهای تحقیقاتی قابل توجهی دست یافته است. مرکز تحقیقاتی دیگری هم در منطقه الجبیل فعال است و ساخت مرکز جدیدی در این منطقه از سال ۲۰۰۳ آغاز شده است.
علاوه بر این سابیک، مراکز تحقیقاتی در هوستون، تگزاس و هند دارد. این مراکز، عربستان را برای استفاده از منابع علمی و تحقیقاتی غنی خارجی تجهیز میکند و این پتانسیل را در خدمت توسعه صنعت پتروشیمی عربستان قرار میدهند.
۲-همکاری تحقیقاتی مشترک با شرکتهای خارجی؛ سابیک و شرکت Sub- Cheml AG قرارداد همکاری مشترکی[۴۵] برای خرید شرکت Scienific Design که مرکز آن در نیوجرسی است، منعقد کردهاند. سابیک همکاری بیست ساله در زمینه توسعه کاتالیستها و تکنولوژیهای فرآیندی با شرکت مذکور داشته است.
۳-خرید شرکتهای پتروشیمی پیشرفته.
۴- تشویق فعالیتهای تحقیقاتی داخلی در جهت توسعه صنعت پتروشیمی
ایران همانند عربستان دارای منابع طبیعی فراوانی است و سرمایهگذاریهای گستردهای در صنعت پتروشیمی ایران صورت گرفته است؛ اما رویکرد دو کشور در دستیابی و توسعه تکنولوژی کاملاً متفاوت میباشد.
عربستان به خوبی این نکته را یافته است که تکنولوژی مهمترین عامل رقابت میباشد و به همین منظور از تمامی راهکارهای ممکن برای دستیابی به منابع مطمئن تکنولوژی استفاده میکند. عربها برای تحقق این خواسته، حتی خرید شرکتهای پیشرفته و صاحب فناوری روز دنیا را نیز به عنوان یکی از برنامههای محوری خود در نظر گرفتهاند تا بتوانند با تصاحب و به کارگیری تکنولوژی روز دنیا، مزیت نسبی خود را در این صنعت به مزیت رقابتی تبدیل کنند و در آینده علاوه بر تولید و فروش یک محصول رقابتی، دانش فنی را نیز بفروشند.اما در ایران با وجود آن که چندین دهه از عمر صنعت پتروشیمی میگذرد، تنها در دهه اخیر جهتگیریهای مشخصی برای توسعه تکنولوژی در این صنعت مدون شده است. در سالهای قبل ما تنها به خرید لیسانسهای متعدد از شرکتهای مختلف اکتفا کردهایم و در نتیجه روز به روز فاصله خود را با رقبا زیاد کردهایم.
۲-۲آشنایی با صنعت پتروشیمی
صنایع پتروشیمی، به صنایعی اطلاق میشود که در آنها هیدروکربنهای موجود در نفت خام و یا موجود در گاز طبیعی و یا منابع دیگر مثل ذغال سنگ و … به انواع محصولات پتروشیمیایی تبدیل میشوند. این فرآورده و محصولات که طی یک سری عملیات پیچیده شیمیایی به وجود میآیند، اصطلاحاً به نام محصولات پتروشیمی معروفند (رستمی نمین، ۱۳۸۶).
نام پتروشیمی و فرآوردههای آن برای ما آشنا و در جهان امروز در حد وسیعی وارد زندگی ما شدهاند. در واقع پتروشیمی مجموعه صنایع عظیمی است که مواد اولیه آن را نفت و گاز طبیعی تشکیل میدهند. صنعتی است که از مواد نفتی مواد شیمیایی گوناگون مورد نیاز زندگی امروز را فراهم میآورد. موادی چون کودهای شیمیایی، پلاستیکها، الیاف مصنوعی و لاستیکها از جمله محصولات پتروشیمی هستند که کاربردهای فراوانی در زندگی بشر دارند.
در حقیقت در این صنعت از هیدروکربورهای نفتی فرآوردههای نهایی با ارزش افزوده بالا تولید میشود. دیگر امتیاز این صنعت مادر، امکانات نامحدود برای تولید هزاران فرآوردهای است که اکثر آنها به عنوان ماده اولیه در سایر بخشهای صنایع و یا در کشاورزی مورد استفاده قرار میگیرند (مجموعه مقالات اولین کنفرانس بینالمللی صنعت پتروشیمی، ۲۰۰۸).
صنعت پتروشیمی در میان صنایع شیمیایی به عنوان یک صنعت مهم شناخته میشود که دارای تنوع محصول و تکنولوژی است. تولید محصول با کیفیت بهتر و قیمت تمام شده کمتر مستلزم پویایی در زمینه تحقیق و توسعه در جهت بهبود تکنولوژی تولید و تجهیزات فرآیندی است.
امروزه صنایع شیمیایی، یکی از بزرگترین و گستردهترین صنایع در کل جهان است. ارزش فروش محصولات صنایع شیمیایی بالغ بر ۲ تریلیون دلار در سالهای اخیر میباشد. اروپای غربی ۳۲ درصد، ایالات متحده ۲۸ درصد و ژاپن ۱۳ درصد از این مقدار را به خود ا
ختصاص دادهاند (یوسفیانپور، ۱۳۸۷).
صنعت پتروشیمی از سال ۱۹۲۰ میلادی با تهیه استون از ایزوپروپیل الکل پایهگذاری شد. ایزوپروپیل الکل که در ابتدا در ساخت مواد پوششدهنده بالهای هواپیما و نیز تولید مواد منفجره به کار میرفت، کاربردهای بیشتری پیدا کرد و بعدها به عنوان یک فرآورده پتروشیمی به صورت حلال، پاککننده و ضد یخ وارد بازار شد.
از سال ۱۹۴۰ میلادی به بعد پتروشیمی به صورت یک صنعت عظیم و کامل درآمد و سپس با سرعت زیادی توسعه پیدا کرد. علت رشد سریع صنایع پتروشیمی را میتوان به صورت زیر خلاصه نمود:
۱) ارزان و سهلالوصول بودن مواد اولیه که شامل نفت خام، مایعات گازی و گاز طبیعی میباشد.
۲) ایجاد پیشرفتهای عمده در صنایع نفت خام که در نتیجه آن تولید مواد جانبی که به عنوان مواد اولیه صنایع پتروشیمی مصرف دارند، افزایش یافت.
۳) کاربرد فزاینده الیاف مصنوعی، پلاستیکها، رزینها و پوششهای محافظتکننده.
۴) انجام پژوهشهای وسیع در صنایع پتروشیمی که منجر به کشف گسترده مواد جدید و ابداع فرآیندهای متعدد برای تهیه این فرآوردهها شد.
۵) نیاز روز افزون به مواد شیمیایی گوناگون که با توجه به منابع غنی نفت و گاز در جهان، تأمین آنها از این منابع دورنمای روشنی داشت.
۶) تغییر در تمایل عمومی از مصرف مواد خام مایع به هیدروکربورهای گازی، که این امر سبب شده است تا مجتمعهای تولیدی مواد پتروشیمی در نزدیکی میدانهای گازی استقرار یابند.
۷) احداث بیش از حد مجتمعهای پتروشیمی و در نتیجه ایجاد ظرفیت مازاد.