وبلاگ

۲-در مورد پلی اتیلن بندر امام نیز فشار و دمای فرآیند بالا و مصرف انرژی بسیار زیاد است و همچنین پایین بودن کیفیت محصول تولید شده باعث گردیده است که در خارج از ایران این فرآیند منسوخ اعلام شود.
۳-مثال دیگر واحد پلی اتیلن سبک خطی (LDPE) پتروشیمی اراک است. این واحد از شرکت بی بی خریداری شده است. با مقایسه جزییات فرآیندی این واحد با واحد مشابه به آن در خود کشور انگلیس، متوجه تفاوت‏هایی می‏شویم. به طول مثال، در واحد جداسازی کاتالیست از مواد اولیه در ایران حداقل ۳ روز طول می‏کشد تا این جداسازی انجام گیرد، ولی در واحد معادل آن در خارج از کشور کمتر از هشت ساعت طول می‏کشد که باعث پایین آوردن بهره‏وری محصول و گران‏تر شدن قیمت تمام شده محصول تولید می‏گردد.
۴- یکی دیگر از نکته‏های ریزفرآیندی در پتروشیمی اراک این است که راکتور بستر سیال مورد استفاده در این واحد به خاطر انجام یک سری واکنش‏هایی که به شدت گرمازا هستند، نیاز به خنک کردن سریع و مؤثر مخلوط گازی دارد که در طراحی فرآیند در ایران از یک کولر آبی برای خنک کردن استفاده می‏شود.ولی در مشابه‏های فرآیند خارجی از کولر گازی استفاده می‏گردد، در نتیجه محصول با کیفیت بهتر تولید می‏گردد.
موارد این تفاوت‏ها و ظریف‏کاری‏ها در فرآیندهای تکنولوژی وارداتی به صورت موروثی و بعضاً موذیانه بسیار وجود دارد که اصطلاحاً می‏گوییم که این واحد رگ‏هایش زده شده است و به ما فروخته شده است.
مشکل دیگر ظرفیت تولیدی این واحدهاست. به عنوان مثال، زمانی که پتروشیمی اراک شروع به تولید پلی اتیلن سبک خطی نمود، ظرفیت تولیدی آن حتی جوابگوی مصرف بازارهای داخلی ایران نبود و از آن تاریخ تا کنون در برنامه پتروشیمی تبریز و طرح توسعه بندر ماهشهر ظرفیت‏های بیشتر به آن اضافه گردیده است.
مشکل دیگری که ما در ایران داریم، به دلایل سیاسی و تحریم‏های اقتصادی است؛ مثلاً واحد تبدیل اتیلن بنزن به منومر در پتروشیمی تبریز که لیسانس آن از UOP آمریکا است، به دلیل تحریم‏های اقتصادی کشور آمریکا بر علیه ایران، کاتالیست مورد نیاز این واحد از سایر کشورها تأمین می‏گردد، از کیفیت مناسب برخوردار نیست.
پیامدهای این نحوه کاربرد تکنولوژی عبارتند از:
پرداخت ارز برای خرید تکنولوژی از خارج کشور، واردات مواد مصرفی و کاتالیست مورد نیاز واحدها، تولید محصولات با کیفیت پایین‏تر در مقایسه با همان لیسانس در خارج از کشور. به طور کلی راه حل‏هایی برای حل مشکل کیفیت، در این محصولات صنعتی وجود دارند، مانند: بخشی از تکنولوژی‏های موجود در صنایع ما قبل از انقلاب وارد شده است؛ این تکنولوژی‏ها حتی در زمان وارد شدن به ایران نیز به روز نبوده است و مفهوم آن این است که این صنایع مرده هستند. البته بعضی از صنایع با کارهای مقطعی، خودشان را نجات داده‏اند، ولی در بعضی موارد دیگر، به دلیل استخدام‏های بیشتر از نیاز ظرفیت تولید و همچنین ارزبری به دلیل واردات مواد اولیه، محصولاتی تولید می‏کنند که توان رقابت با محصولات خارجی را به لحاظ کیفیت و قیمت ندارند.
ما باید مرکز تحقیقات و پژوهش ملی را به عنوان هسته اصلی ایجاد عامل درون‏زایی داشته باشیم که متشکل از محققان دانشگاهی، صنعتگران و مسئولان دولتی باشند؛ اینها حتی می‏توانند از کشورهای دیگر مشاوره بگیرند، روند تکنولوژی را با سایر کشورها مقایسه کنند و از آنها الهام بگیرند.
در ایالات متحده بنیاد ملی علم، NASA و مؤسسه ملی سلامت (NIH) هسته تصمیم‏گیری در مورد آینده تکنولوژی کشور را در دست دارند. اینها تصمیمات کلان را می‏گیرند و بین تکنولوژی‏های مختلف، مادر تکنولوژی‏ها را انتخاب می‏کنند و با این کار زمینه تحقیقاتی محققین خود را تعیین می‏کنند.
برای دستیابی به تکنولوژی به چند طریق می‏توان عمل کرد: یک روش آن که هم دانش فنی را خودمان تولید کنیم و هم اجرا و در واقع ساخت واحدهای صنعتی را خودمان انجام دهیم. روش دیگر این است که دانش فنی را از دیگری بخریم و مرحله اجرا و ساخت را خودمان بر عهده بگیریم.خرید تکنولوژی کاری کاملاً تخصصی است که به هوشیاری نیاز دارد. کشورهای خارجی بعضی مواقع برای فروش تکنولوژی، نمونه‏ تست نشده تکنولوژی^[۴۴] را به ما می‏فروشند. ما در هنگام کار با آن تکنولوژی متوجه اشکالات آن می‏شویم. در حقیقت، ما در مرحله آزمایشگاهی تکنولوژی قرار می‏گیریم و هزینه آزمایش آن تکنولوژی را می‏پردازیم. مثلاً تکنولوژی پتروشیمی تست نشده بوده است.یا مثلاً واحد PVC آبادان یک پایلوت تولید PVC بوده است. در فولاد نیز اتفاقات مشابهی افتاده است (ترابی‏انگجی، ۱۳۸۳).
روش دیگر این است که شرکت‏های اروپایی و آمریکایی به صورت مشترک روی یک موضوع کار می‏کنند، اگر چنانچه منجر به اختراعی شد به صورت مشترک ثبت می‏شود. این روش بر مبنای تولید دانش فنی استوار است.در واقع منظور این است که بر بومی کردن باید تأکید کرد.
بومی کردن تکنولوژی، سال‏ها است که مطرح است. این تفکر منجر به تولید دانش فنی و ارتقاء کیفیت محصولات تولید خواهد شد و در بسیاری از موارد، به طراحی فرآیندهای جدید یا طراحی کارخانجات به روش نوین منجر خواهد شد. یا به لحاظ مسائل ایمنی ممکن است در یک فرآیند تولید تغییراتی را به وجود آورد که فرآیند ما ایمنی بیشتری پ

یدا کند (ترابی‏انگجی، ۱۳۸۳).
۲-۱-۳۹ مقایسه توسعه تکنولوژی سابیک عربستان با صنایع پتروشیمی ایران
نزدیک به دو دهه است که عربستان سعودی برنامه‏های بلندپروازانه‏ای را در صنعت پتروشیمی آغاز کرده است. در نتیجه این برنامه‏ها، امروزه عربستان به یکی از کشورهای بزرگ تولیدکننده مواد پتروشیمی در جهان تبدیل شده است.
صنعت پتروشیمی در عربستان با همکاری شرکت‏های آمریکایی، اروپایی و ژاپنی شکل گرفت. این کشور تکنولوژی و تجربه صنعتی شرکت‏های خارجی را با منابع هیدروکربوری خود گره زده و موفق شده است صنعت گسترده‏ای را شکل دهد.
آنها برای پیشتازی در بازار تولید، برنامه‏های مهمی برای توسعه تکنولوژی خود پیش گرفته‏اند. این برنامه‏ها عبارتند از:
۱-توسعه فعالیت‏های تحقیق و توسعه تکنولوژی داخلی و ایجاد مراکز تحقیقاتی در کشورهای توسعه یافته؛ عربستان برای توسعه توان تکنولوژی خود اقدام به تأسیس مراکز “تحقیق و تکنولوژی” در این کشور نموده است. مرکز اصلی تحقیق و تکنولوژی سابیک در حومه ریاض قرار داد و قریب ۵۰ نفر دانشمند پژوهشگر و کادر فنی در آن مشغول کار هستند.این مرکز که به پیشرفته‏ترین ابزارهای تحقیقاتی و تجهیزات لازم مجهز است، در زمینه تولید آلفاالفین‏های خطی به دستاوردهای تحقیقاتی قابل توجهی دست یافته است. مرکز تحقیقاتی دیگری هم در منطقه الجبیل فعال است و ساخت مرکز جدیدی در این منطقه از سال ۲۰۰۳ آغاز شده است.
علاوه بر این سابیک، مراکز تحقیقاتی در هوستون، تگزاس و هند دارد. این مراکز، عربستان را برای استفاده از منابع علمی و تحقیقاتی غنی خارجی تجهیز می‏کند و این پتانسیل را در خدمت توسعه صنعت پتروشیمی عربستان قرار می‏دهند.
۲-همکاری تحقیقاتی مشترک با شرکت‏های خارجی؛ سابیک و شرکت Sub- Cheml AG قرارداد همکاری مشترکی^[۴۵] برای خرید شرکت Scienific Design که مرکز آن در نیوجرسی است، منعقد کرده‏اند. سابیک همکاری بیست ساله در زمینه توسعه کاتالیست‏ها و تکنولوژی‏های فرآیندی با شرکت مذکور داشته است.
۳-خرید شرکت‏های پتروشیمی پیشرفته.
۴- تشویق فعالیت‏های تحقیقاتی داخلی در جهت توسعه صنعت پتروشیمی
ایران همانند عربستان دارای منابع طبیعی فراوانی است و سرمایه‏گذاری‏های گسترده‏ای در صنعت پتروشیمی ایران صورت گرفته است؛ اما رویکرد دو کشور در دستیابی و توسعه تکنولوژی کاملاً متفاوت می‏باشد.
عربستان به خوبی این نکته را یافته است که تکنولوژی مهم‏ترین عامل رقابت می‏باشد و به همین منظور از تمامی راهکارهای ممکن برای دستیابی به منابع مطمئن تکنولوژی استفاده می‏کند. عرب‏ها برای تحقق این خواسته، حتی خرید شرکت‏های پیشرفته و صاحب فناوری روز دنیا را نیز به عنوان یکی از برنامه‏های محوری خود در نظر گرفته‏اند تا بتوانند با تصاحب و به کارگیری تکنولوژی روز دنیا، مزیت نسبی خود را در این صنعت به مزیت رقابتی تبدیل کنند و در آینده علاوه بر تولید و فروش یک محصول رقابتی، دانش فنی را نیز بفروشند.اما در ایران با وجود آن که چندین دهه از عمر صنعت پتروشیمی می‏گذرد، تنها در دهه اخیر جهت‏گیری‏های مشخصی برای توسعه تکنولوژی در این صنعت مدون شده است. در سال‏های قبل ما تنها به خرید لیسانس‏های متعدد از شرکت‏های مختلف اکتفا کرده‏ایم و در نتیجه روز به روز فاصله خود را با رقبا زیاد کرده‏ایم.
۲-۲آشنایی با صنعت پتروشیمی
صنایع پتروشیمی، به صنایعی اطلاق می‏شود که در آنها هیدروکربن‏های موجود در نفت خام و یا موجود در گاز طبیعی و یا منابع دیگر مثل ذغال سنگ و … به انواع محصولات پتروشیمیایی تبدیل می‏شوند. این فرآورده و محصولات که طی یک سری عملیات پیچیده شیمیایی به وجود می‏آیند، اصطلاحاً به نام محصولات پتروشیمی معروفند (رستمی نمین، ۱۳۸۶).
نام پتروشیمی و فرآورده‏های آن برای ما آشنا و در جهان امروز در حد وسیعی وارد زندگی ما شده‏اند. در واقع پتروشیمی مجموعه صنایع عظیمی است که مواد اولیه آن را نفت و گاز طبیعی تشکیل می‏دهند. صنعتی است که از مواد نفتی مواد شیمیایی گوناگون مورد نیاز زندگی امروز را فراهم می‏آورد. موادی چون کودهای شیمیایی، پلاستیک‏ها، الیاف مصنوعی و لاستیک‏ها از جمله محصولات پتروشیمی هستند که کاربردهای فراوانی در زندگی بشر دارند.
در حقیقت در این صنعت از هیدروکربورهای نفتی فرآورده‏های نهایی با ارزش افزوده بالا تولید می‏شود. دیگر امتیاز این صنعت مادر، امکانات نامحدود برای تولید هزاران فرآورده‏ای است که اکثر آنها به عنوان ماده اولیه در سایر بخش‏های صنایع و یا در کشاورزی مورد استفاده قرار می‏گیرند (مجموعه مقالات اولین کنفرانس بین‏المللی صنعت پتروشیمی، ۲۰۰۸).
صنعت پتروشیمی در میان صنایع شیمیایی به عنوان یک صنعت مهم شناخته می‏شود که دارای تنوع محصول و تکنولوژی است. تولید محصول با کیفیت بهتر و قیمت تمام شده کمتر مستلزم پویایی در زمینه تحقیق و توسعه در جهت بهبود تکنولوژی تولید و تجهیزات فرآیندی است.
امروزه صنایع شیمیایی، یکی از بزرگ‏ترین و گسترده‏ترین صنایع در کل جهان است. ارزش فروش محصولات صنایع شیمیایی بالغ بر ۲ تریلیون دلار در سال‏های اخیر می‏باشد. اروپای غربی ۳۲ درصد، ایالات متحده ۲۸ درصد و ژاپن ۱۳ درصد از این مقدار را به خود ا
ختصاص داده‏اند (یوسفیان‏پور، ۱۳۸۷).
صنعت پتروشیمی از سال ۱۹۲۰ میلادی با تهیه استون از ایزوپروپیل الکل پایه‏گذاری شد. ایزوپروپیل الکل که در ابتدا در ساخت مواد پوشش‏دهنده بال‏های هواپیما و نیز تولید مواد منفجره به کار می‏رفت، کاربردهای بیشتری پیدا کرد و بعدها به عنوان یک فرآورده پتروشیمی به صورت حلال، پاک‏کننده و ضد یخ وارد بازار شد.
از سال ۱۹۴۰ میلادی به بعد پتروشیمی به صورت یک صنعت عظیم و کامل درآمد و سپس با سرعت زیادی توسعه پیدا کرد. علت رشد سریع صنایع پتروشیمی را می‏توان به صورت زیر خلاصه نمود:
۱) ارزان و سهل‏الوصول بودن مواد اولیه که شامل نفت خام، مایعات گازی و گاز طبیعی می‏باشد.
۲) ایجاد پیشرفت‏های عمده در صنایع نفت خام که در نتیجه آن تولید مواد جانبی که به عنوان مواد اولیه صنایع پتروشیمی مصرف دارند، افزایش یافت.
۳) کاربرد فزاینده الیاف مصنوعی، پلاستیک‏ها، رزین‏ها و پوشش‏های محافظت‏کننده.
۴) انجام پژوهش‏های وسیع در صنایع پتروشیمی که منجر به کشف گسترده مواد جدید و ابداع فرآیندهای متعدد برای تهیه این فرآورده‏ها شد.
۵) نیاز روز افزون به مواد شیمیایی گوناگون که با توجه به منابع غنی نفت و گاز در جهان، تأمین آنها از این منابع دورنمای روشنی داشت.
۶) تغییر در تمایل عمومی از مصرف مواد خام مایع به هیدروکربورهای گازی، که این امر سبب شده است تا مجتمع‏های تولیدی مواد پتروشیمی در نزدیکی میدان‏های گازی استقرار یابند.
۷) احداث بیش از حد مجتمع‏های پتروشیمی و در نتیجه ایجاد ظرفیت مازاد.