آیین های نوروزی آذربایجان غربی: دیار هزار و یک شب

نوروز در آذربایجان غربی، حس و حال خوبی داره.

آداب و رسوم آیینای باستانی و نوروزی در هر کوی و برزن سرزمین هزار رنگ و هزار نقش چهار فصل ایرانیان، حال و هوای خاص خود رو داره و جای حیرت زدگی نیس که یکی از بهترین زمانا واسه ایرانگردی، نوروز باستانیه که همه ساله با استقبال گسترده گردشگران بین المللی هم مواجه می شه.

یکی از باحال ترین مقصدهای نوروز گردی غرب کشور رو میشه در آذربایجان غربی تماشاگر بود که مثل استان گلستان (نگارستان ایران)، رنگین کمون اقوام و ادیان بوده و میشه از جهاتی، اونو ایران کوچیک دونست و با تخت سلیمان ، معروفیت جهانی داره.  در واقع تشکیل تمدنای آشور، اورارتو، مانا، ماد و پارس در قبل از اسلام و ظهور سلسله ها و حکومتای محلی در این بخش از ایران بزرگ به همراه حضور اقلیتای دینی زیاد ترک، کرد، ارمنی و آشوری به همراه هم مرزی با سه کشور خارجی موجب شده تا استان آذربایجان غربی بزرگترین مرکز تعامل فرهنگی در کشور باشه.

هر چند در رهگذر زمان آداب و رسوم نوروزی مردم این منطقه یا رنگ باخته، یا دچار تغییر شده حتی بعضی از اونا هم در دست فراموشیه اما هنوز در بعضی از مناطق میشه این آیینای ناب و قدیمی رو به نظاره نشست.

گزارش امروز سرویس گردشگری ما شما رو با حال و هوای عید و نوروز در استان دیدنی آذربایجان غربی آشنا می کنه.
دیاری که میتونه واسه گردشگران هیجان انگیز و عاشقان طبیعت گردی، دیار خوشمزه جات و دیدنی جات هوس انگیز باشه.

آذربایجان غربی در نوروز

در آذربایجان غربی از اواسط اسفندماه، خونه‌ ها گرد و غبار یه ساله رو با آیین خونه تکونی از رخسار می‌زدایند و رنگ و بوی تازه‌ای می‌گیرند وسعت این رسم که در منطقه به “هیس آلماق” موسومه جوری در یکی دو هفته مونده به عید بیشتر می شه که بعضی وقتا مشکل کمبود و قطع آب آشامیدنی شهری رو به دنبال می‌آورد.

در نوروز ۹۷ در همه شهرهای استان برنامه نوروزگاهی برگزار می شه که زمان برگزاری نوروزگاه درارومیه از ۳ فروردین تا ۹ فروردین میشه. ۲۳ برنامه شاخص در سطح استان در ایام نوروز برگزار می شه که ۱۴ برنامه ازجمله تشکیل نمایشگاه های صنایع دستی، مراسم تکمچی و تشکیل سفره هفت سین در شهر ارومیه برگزار می شه.

اجرای برنامه نوروزگاه درهمه استان‌ها پیگیری می شه  و واسه ارتقای سطح کمی وکیفی برنامه ها، بیشتر از ۱۰۰۰ نفرعوامل اجرایی ۱۹ دوره توانمندسازی رو گذراندند. در نوروز امسال، ۵ هزار تخت به صورت رسمی و با نظارت میراث فرهنگی آماده سازی شده که ۵ هزار نفر رو در مدارس آموزش و پرورش استان اسکان داده می شه.
پیش بینی شده که فروردین ۹۷، بیشتر از ۲ میلیون گردشگر داخلی و خارجی از این استان دیدن کنن.

مردم آذربایجان غربی هنوزم اسفندماه رو با عنوان بایرام آیئی ” ماه عید” می‌خونن و برابر سنت‌های قدیمی و قدیمی مردم آذربایجان غربی هفته اول اسفند ماه رو “چیله قووان” یعنی هفته‌ای که چله زمستون رو فراری می‌دهد یا یالانچی چارشنبه “چهارشنبه دروغین” می‌نامیدند و با آیین‌هایی اتمام فصل زمستون رو جشن می‌گرفتن.

یکی دیگه از آیینای نوروزی که گذشته بسیار قدیمی داشته و تا به امروز هم به زندگی خود ادامه داده، گسترش سفره هفت سینه. البته دلیل این که به چه دلیل باید هفت شی که با حرف سین شروع می شن در این سفره گذاشت به درستی معلوم نیس چیزی که مشخصه این که عدد هفت یکی از اعداد مقدس و مورد احترام ایرانیان قدیمی بوده.

در نجوم عدد هفت خونه آرزوهاست و رسیدن به امیدها رو در خونه هفت نوید میدن.
علامه مجلسی می فرماید: آسمون هفت طبقه و زمین هفت طبقه س و هفت ملک یا فرشته موکل بر این هستن و اگه موقع تحویل سال هفت آیه از قران مجید رو با سین شروع می شن، نجوا کنن اونا رو از آفات زمینی و آسمونی محفوظ می داره و در آداب و سنن بعضی ادیان و در خیلی از موارد سنتی و قبیله ای، عدد هفت اهمیت بارزی داره، مانند هفت موضع نمازگزار، هفت سلام قرآن، هفت تکبیر در صفا و مروه، هفت آسمون، هفت روز هفته، هفت دیار و هفت دوزخ. شاید به خاطر همین تقدس عدد هفت بوده که در سفره عید نوروز هفت شی که هر یک معرف نمادی هستن بر سر سفره گذاشته می شه.

با این اوصاف گستردن سفره هفت سین در میان مردم آذربایجان غربی خصوصا در روستاها اون طور که امروز رواج یافته، عادی نبوده و فقط به باز کردن سفره عید اکتفا می شده.

سبزه عدس و گندم

از دیگر سوم درست کردن سبزه عید نوروزه که کد بانوان شهری و دهاتی آذربایجان از چند روز مونده به پایان سال دانه های گندم، عدس و … رو در ظرفی خیس می کنن و روی اون پارچه نازکی میکشن و هر از گاه روی اون آب می پاشند تا دانه ها کم کم جوونه زنند و سبز شن. بعضی از زنان با سلیقه هم، این کار رو با بذر روی کوزه های سفالی انجام میدن، که پس از چند روز با جوونه زدن و ریشه دواندن سبزها، کوزه شکل سبز و زیبایی به خود میگیره.

سفره عید آذربایجان غربیا

خونواده های آذربایجانی  در گذشته های نه خیلی دور، سفره سفید پارچه ای به نام ” بایرام سوفراسی” سفره عید یا ” یمیش سوفراسی” سفره خوراکی رو در اتاق مهمون پهن می کردن و هر مهمانی که از راه می رسید پای اون می نشست و صاحبخانه از اونا پذیرایی می کرد.
این سفره در واقع هم سفره پذیرایی بود و هم سفره هفت سین، اما به شکل محلی و قدیمی که بسان امروز از تشریفات مواد اون خبری نبود.

زنان با سلیقه سفره عید رو که پارچه ای چهارگوش مربع یا مستطیل بود با به کار گیری نخای رنگین، گل بوتهایی در چهار گوشه اون سوزن دوزی می کردن و ملزومات سفره رو به شکل زیبایی روی اون می چیدن و پای همین سفره از مهمانان پذیرایی می کردن.

معمولا در این جور مجالس بزرگترها در بالا و بالاترین جایگاه مجلس و کودکان در پایین سفره می نشستن و مقابل هر دو نفر هم یه بشقاب گذاشته می شد، این نکته جالبه بدونین که محتویات این سفره حدودا تا پنجاه سال پیش (دهه ۳۰) به غیر از سفره هفت سین به سبک امروزی بود که در بالا از اون یاد شد.

تنقلات سفره هفت سین آذربایجان غربیا

معمولا در سفره های عید قدیمی و سنتی تنقلاتی مانند نخود، کشمش، مغز بادام و گردو، شیرینیای رنگین، شیرینی نعناعی، سنجد، خرما، انجیر، انار، سیب، ” قیزیل ئوزوم” انگور سرخ، ترشی خربزه یا ترشی انگور، شیرینی کوکه، حلوای خونگی و هم اینکه موادی مانند: سجوق، سماق، سیر، سکه، لپه، برنج، بلغور و سبزه رو به عنوان سفره هفت سین در کنار شکلای جور واجور یاد شده بالا می گذاشتن، سبزه رو معمولا از پخله” باقلا” یا گندم و در بعضی خونواده از سنب و… جفت و جور می کردن.

زنائی که با سلیقه هستن روی سبزه چند دانه ذرت بو داده هم می ریختند تا مثل شکوفه باشه و فرا رسیدن بهار و جریان زندگی رو نشون بده یا کمی نشاسته رو در آب حل کرده و به شکل نقطه نقطه روی برگهای باقلا می زدن، پس از خشک شدن روی اونا رو با رنگ سرخاب تزیین می کردن.

عید نوروز در ارومیه

معمولا در بعضی از روستاهای حومه ارومیه مانند جهتلو، رسم بود دعای تحویل سال رو پساز خوندن، بر کاسه ای آب فوت می کردن و به باغات انگور می پاشیدن تا برکت زیادی داشته باشه. در بخش فرهنگی تکاب، خونواده ها معمولا به یه انگشت زدن به سمنو و سرکه و خوردن چند دانه تخمه، آجیل، سنجد . چشیدن سماق و دندون زدن به سیر اکتفا می کنن. هم اینکه نوجوانان و بچه ها مقداری از سیر و پیاز رو خورده و کمی هم زیر پای خوی می مالند و این جملات رو به زبون محلی می خونن:

بویور بویور بویورولسون، حکم سلیمان اولسون،

چارشنبه بایرامدا سارمساق سوغان یمیشم، ایاقیم آلتنا سورتمشم، آلا چایان کیش

با خوندن این جملات، فکر می کنن که از شر همه گزندگان محفوظ مونده و مار و عقرب و رتیل و … به اونا نزدیک نمی شن. می گن خوردن سمنو باعث زیادی هوش و قدرت بینایی و سرکه و سماق صفرا رو از بین برده و سرگیجه رو درمون می کنه و خوردن سیر، سموم رو از بدن خارج می سازه و کسی که سیر رو در سال نو بخوره با مرگ یهویی از دنیا نمی ره.

از تخم مرغ شکنی تا شال اندازی

تز مراسم دیگه در آذربایجان غربی میشه به تخم‌مرغ شکنی اشاره کرد.
تخم‌مرغ‌ها رو در پوست پیاز می‌پختند تا رنگ بگیره و اونو در بین کودکان به عنوان سوغاتی چهارشنبه پخش می‌کردن. علاوه بر این، مراسم شال‌ اندازی سنت و آیینیه که یواش یواش از زندگی شهری خارج می شه ولی هنوز در بیشتر مناطق دهاتی آذربایجان غربی معموله. امروزه، پیشرفت تکنو‌لوژی و فرهنگ شهرنشینی این رسم قشنگتر رو یواش یواش به محاق فراموشی می‌سپارد.

شال اندازی در آذربایجان غربی، براساس روشی بود و آیین اون اینجور بوده که بعد از مراسم آتیش افروختن در چهارشنبه، جوانان بر بام خویشون و همسایگان رفته و دستمالی رو از پنجره و در داهات‌ها از روزن بام‌هابه درون آویزون می‌کردن و صاحبخانه دستمال رو از آجیل و میوه و بقیه هدایا پر می‌کرد و می گفت: “چک الله مطلبین وئرسین …” یعنی : “بکش؛ خدا مرادت رو بده”.

مراسم بخت گشایی

از مراسم بسیار قدیم آخرین چهارشنبه‌ سال، مراسم بخت گشایی بود، هرچند که امروزه همسرگزینی با روش‌های مدرن و تلفنی و اینترنتی و بقیه روش ها عادی شده اما یاد‌بیاری این سنت خالی از لطف نیس. مراسم بخت گشایی شامل گره زدن دستمال یا چارقد بود اینجوری که دختران دم بخت گرهی به دستمال یا چارقد خود می‌زدن و از اولین رهگذر می خواستن تا به امید باز شدن گره از کارشون، گره رو بگشاید.

بیرون رفتن از خونه در صبح روز چهارشنبه آخر سال و پرکردن کوزه آب از مراسم عادی بخت‌گشایی بود. فال‌گیری از مراسمی بود در روز چهارشنبه، که مردم تفالی می زدن بر سالی که در راه بود. در آذربایجان غربی هم اینکه یکی از مراسم فالگیری، مراسم فالگوش ایستادن بوده.

این رسم که بیشتر از طرف زنان خونه انجام می گرفت بدین صورت بود که در مکانی که دیده نشن می ایستادند و کلیدی زیر پای خود نهاده و به سخنان رهگذران گوش می دادن و تفال می‌زدن.

خوردنی جات و صنایع دستی استان

اگه در نوروز  ۹۷ به استان سر سبز و دیدنی با مردمون خونگرم آذربایجان غربی رفتید، پیشنهادای شکم گرده ها به خصوص فود بلاگرهای اینستاگرام رو یادتون نره! حلوا گردویی، نقل، عرق بیدمشک از رهاوردهای ارومیه هستن، نقل یکی از تنقلات معروف و سنتی ارومیه س و انگار سوغاتی ارومیه حساب می شه.
در جفت و جور نقل از شکر، مغز بادام و پسته و هل و گلاب استفاده می‌شه.

شکلای جور واجور قالی و گلیم، نساجی سنتی، رنگرزی و چاپهای سنتی، رودوزی و بافتنی، سفالگری و سرامیک سازی، فرآورده های پوست و چرم، هنرهای مربوط به فلز، چوب، حصیربافی، طراحی سنتی و نگارگری، صحافی و جلدسازی سنتی، گیوه دوزی و نمدمالی از جمله صنایع دستی بومی آذربایجان غربی حساب می شن که خرید اونا رو به خاطر تقویت و رونق صنایع دستی ایران و حفظ میراث الهی و فرهنگی ایرانیان یادتون نره.

مهم ترین مقصدهای گردشگری نوروزی آذربایجان غربی

نوروز گرده های آذربایجان غربی در نوروز ۹۶ براساس اطلاعات مسئولان گردشگران استان، از موزه های ۱۱ گانه آذربایجان غربی از جمله موزه شهرستانای نقده، خوی، کاغ موزه باغچه جوغ، پایگاه های میراث جهانی و پایگاه های ملی از جمله تپه باستانی حسنلو، قره کلیسا و مجموعه تاریخی تخت سلیمان به همراه خیلی از بناهای تاریخی و فرهنگی استان دیدن کردن. علاوه بر اینا، جاذبه های طبیعی و تفرجگاهای استان از جمله غار آبی سهولان در شهرستان مهاباد، دریاچه مارمیشو و دیگه جاذبه های طبیعی استان هم تعداد زیادی بازدید کننده داشته که اینم نشون از علاقه مندی مردم به جاذبه های طبیعیه.

اگه در نوروز ۹۷ به این استان دیدنی کشور سفر کردین، تصاویر خود رو از راه کانالای ما در شبکه های اجتماعی بفرستین. یاشاسین آذربایجان. . .